ოსტეოქონდროზი არის დისტროფიული და დეგენერაციული დარღვევების კომპლექსი ხერხემლის დისკების ხრტილოვან ქსოვილში. დაავადება შეიძლება განვითარდეს საშვილოსნოს ყელის, გულმკერდის ან წელის არეში. ოსტეოქონდროზს თან ახლავს ტკივილი და სისხლძარღვთა და ნერვული სისტემების მოშლა.
ამ ტიპის დაავადება ყველაზე გავრცელებულია და გვხვდება ახალგაზრდებშიც კი. საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზი ყველაზე საშიშია, რადგან მას თან ახლავს ზურგის ტვინიდან გაშლილი ნერვული ფესვის დაჭიმვა და ინტრაკრანიალური მიმოქცევის დარღვევა სისხლძარღვებზე დეფორმირებული მალთაშუა დისკების ზეწოლის შედეგად.
ხერხემლის არტერია, ყველაზე დიდი სისხლძარღვი, რომელიც ამარაგებს თავის ტვინს, გადის საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის ღიობებში. ამ არტერიაზე ზეწოლამ შეიძლება გამოიწვიოს ისეთი საშიში გართულებები, როგორიცაა კორონარული არტერიის დაავადება და ინსულტიც კი.
საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის ერთმანეთთან მჭიდრო მორგება იწვევს იმ ფაქტს, რომ მათი ოდნავი გადაადგილება იწვევს ნერვებისა და სისხლძარღვების შეკუმშვას. ეს იწვევს კანის მგრძნობელობის დაქვეითებას, სმენისა და მხედველობის ნაწილობრივ დაკარგვას და სხვა ნერვულ დარღვევებს.
მიზეზები
საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის ოსტეოქონდროზი გამოწვეულია შიდა (ენდოგენური) და გარეგანი (ეგზოგენური) მიზეზებით.
შიდა მიზეზები მოიცავს:
- გენეტიკური (მემკვიდრეობითი) ფაქტორები;
- ხერხემლის ხრტილისა და ძვლოვანი ქსოვილის ინტრაუტერიული განვითარების დარღვევა;
- ასაკთან დაკავშირებული ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ხრტილოვანი ქსოვილის ცვლილებებზე;
- მეტაბოლური დარღვევები.
გარე მიზეზები უფრო მრავალფეროვანია:
- გადაჭარბებული ზეწოლა ხერხემლიანებზე არასწორი დატვირთვის გამო;
- ხერხემლისა და ზურგის სხვადასხვა დაზიანებები და დაზიანება (სისხლჩაქცევები, დაცემა, დაჭიმულობა, მოტეხილობები);
- ინფექციური დაავადებები;
- ზურგის კუნთების დისტროფია;
- ცუდი პოზა დახრილობის და ხერხემლის S-ის ფორმის გამრუდების სახით;
- უხერხულ მდგომარეობაში მუშაობა;
- მძიმე საგნების გადაზიდვა;
- ბრტყელი ფეხები;
- ჭარბი წონა;
- ინტოქსიკაცია;
- ჰიპოთერმია;
- არასასიამოვნო ბალიშები ძილისთვის;
- არახელსაყრელი გარემო პირობები;
- ვიტამინების ან მიკროელემენტების ნაკლებობა (კალციუმი, ფოსფორი, მანგანუმი, თუთია, ვიტამინი D);
- ფიზიკური უმოქმედობა (ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა).
საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზი უფრო ხშირად ვითარდება იმ ადამიანებში, რომლებიც ეწევიან მჯდომარე და უსიცოცხლო ცხოვრების წესს და არიან დაკავებულნი გონებრივ აქტივობებში, მაგრამ ზოგჯერ ის ასევე გვხვდება სპორტსმენებში, მტვირთავებში ან ადამიანებში, რომელთა მუშაობა მოიცავს ხშირ მოხრებას და უეცარ მოძრაობებს.
სიმპტომები
საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზის გამოვლინებები საკმაოდ მრავალფეროვანია. ეს მოიცავს:
- ტკივილი კისრის არეში, ვრცელდება თავის უკანა მხარეს, თვალისა და ყურის მიდამოებში, მხრის სარტყელში;
- ტკივილი ზედა კიდურებში, უარესდება ოდნავი ძალისხმევის დროს;
- კუნთების დაძაბულობა და კისრის მობილობის შეზღუდვა, განსაკუთრებით დილით;
- ტკივილი თავის მოხრისა და მობრუნებისას;
- ძილის შემდეგ საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის დაბუჟების შეგრძნება;
- ხელების მოძრაობის გაძნელება, მოძრაობის დიაპაზონის დაქვეითება;
- წვა, დაბუჟება და ჩხვლეტა ზედა კიდურებში;
- თავის ტკივილი, რომელიც ლოკალიზებულია ძირითადად თავის უკანა ნაწილში, მაგრამ ასევე შეიძლება გავრცელდეს ტაძრებსა და პარიეტალურ ნაწილზე;
- ტინიტუსი;
- მხედველობისა და სმენის გაუარესება (პერიოდული და მუდმივი);
- ენის დაბუჟება;
- ტკივილი გულმკერდის არეში ან მხრის პირებს შორის, რომელიც არ გამოიდევნება ნიტროგლიცერინით და დამოკიდებულია სხეულის პოზიციაზე;
- შემაერთებელი ქსოვილის გადაჭარბებული ზრდა საშვილოსნოს ყელის არეში;
- მუდმივი დაღლილობა და დაღლილობა;
- ძილიანობა;
- გულისრევა;
- დიპლოპია (ორმაგი ხედვა);
- კრუნჩხვა ხერხემლიანებში.
დაავადების მიმდინარეობა და შესაძლო გართულებები
ზედა მონაკვეთზე მცირე დატვირთვაც კი შეიძლება გამოიწვიოს საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზის განვითარება - ხერხემლის ეს უბანი ძალიან დაუცველია. დეგენერაციული ცვლილებები, რომლებიც იწვევს ოსტეოფიტების წარმოქმნას (ზრდა ძვლოვან ქსოვილზე) ხელს უწყობს ახლომდებარე კუნთების გაღიზიანებას და დაძაბულობას, რაც ზემოქმედების საპასუხოდ კიდევ უფრო მეტ ზეწოლას ახდენს ხრტილზე და სახსრებზე. ეს იწვევს დაავადების პროგრესირებას - არტერიების და ნერვების შეკუმშვას.
თუ დაავადება არ განიხილება, მალთაშუა დისკებში ვითარდება გამონაყარი და თიაქარი, რაც იწვევს ხერხემლის მობილობის მნიშვნელოვან დაქვეითებას და შესაძლოა საჭირო გახდეს ქირურგიული ჩარევა.
ხრტილოვანი ქსოვილის სერიოზული დეგენერაციული ცვლილებებით და მკურნალობის ნაკლებობით, შეიძლება განვითარდეს ეგრეთ წოდებული "რადიკულური სინდრომი" - საშვილოსნოს ყელის ნერვების დაზიანება. ეს იწვევს ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომების გაძლიერებას და პროგრესირებას და ასევე შეიძლება გამოიწვიოს მეტყველება, სუნთქვა და ისეთი იშვიათი ფენომენიც კი, როგორიცაა მუდმივი სლოკინი.
ანთებულ ფესვს შეუძლია თანდათან დაიკავოს ზურგის არხის მთელი არე, რაც იწვევს ტკივილის სინდრომების გაძლიერებას და სერიოზულ დარღვევებს კიდურების და სახის კუნთების ნერვულ რეგულაციაში. ცერებრალური მიმოქცევის დარღვევამ შეიძლება გამოიწვიოს ინტელექტუალური შესაძლებლობების, მეხსიერების, ყურადღების შესუსტება და ინსულტი.
ოსტეოქონდროზი ხდება გამწვავების პერიოდებში, როდესაც ყველა სიმპტომი განსაკუთრებით მკვეთრად ვლინდება და რემისიის პერიოდებში. რემისიის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია პაციენტის ცხოვრების წესზე და მის მიერ გატარებულ პრევენციულ ზომებზე.
დიაგნოსტიკა
დიაგნოზი დგინდება დამახასიათებელი სიმპტომების საფუძველზე, ასევე გამოყენებით:
- რენტგენის სხივები. მეთოდი არაეფექტურია, განსაკუთრებით ოსტეოქონდროზის განვითარების ბოლო ეტაპებზე.
- საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის MRI (მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია). მეთოდი, რომელიც საშუალებას გაძლევთ ნახოთ ძვლის სტრუქტურები, თიაქარი მალთაშუა დისკები, მათი ზომა და განვითარების მიმართულება.
- კომპიუტერული ტომოგრაფია. ნაკლებად ეფექტური გამოსავალი, ვიდრე MRI, რადგან თიაქრის არსებობისა და ზომის დადგენა რთულია.
- დოპლერის ულტრაბგერა (საშვილოსნოს ყელის სისხლძარღვების პათოლოგიების დასადგენად). ეს მეთოდი გამოიყენება იმ შემთხვევებში, როდესაც ეჭვმიტანილია სისხლის ნაკადის დარღვევა არტერიებში. სკანირების საშუალებით შეგიძლიათ განსაზღვროთ სისხლის ნაკადის სიჩქარე და არის თუ არა რაიმე დაბრკოლება მას.
მკურნალობა
ოსტეოქონდროზის მკურნალობა უფრო მიზანშეწონილია პათოლოგიის საწყის ეტაპზე, თუმცა პრაქტიკაში ექიმებს მიმართავენ, როდესაც დაავადება უფრო საშიშ ეტაპებზე გადადის. ოსტეოქონდროზის თვითმკურნალობა მიუღებელია და შეიძლება გამოიწვიოს ზოგადი მდგომარეობის გაუარესება.
თერაპიული ეფექტი საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზის მკურნალობაში დადებით შედეგებს მოაქვს ინტეგრირებული მიდგომით - სამკურნალო მეთოდებისა და ფიზიოთერაპიის კომბინაციით.
წამლის მკურნალობა
მედიკამენტები ეფექტურად ხსნის (აცილებს) ტკივილის სიმპტომებს, მაგრამ არ მოქმედებს პათოლოგიის გამომწვევ მიზეზზე, ამიტომ არაგონივრულია მკურნალობა მხოლოდ მედიკამენტებით.
არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო ჯგუფის მედიკამენტები კარგად ათავისუფლებს ტკივილს და ანთებას - ყველაზე შესაფერისი საშუალება ინიშნება დამსწრე ექიმის მიერ.
ასევე გამოიყენება ცერებრალური მიმოქცევის გასაუმჯობესებელი მედიკამენტები და წამლები, რომლებიც გავლენას ახდენენ კისრის კუნთების მოდუნებაზე. თერაპიულ დოზებში ვიტამინები (განსაკუთრებით B ჯგუფი და ნიკოტინის მჟავა) და მიკროელემენტები (კალციუმი, ფოსფორი და მაგნიუმის პრეპარატები) ეხმარება.
გამოიყენება ქონდროპროტექტორებით (დიეტური დანამატებით) მკურნალობა, რომლებიც აღადგენს მალთაშუა ქსოვილებს, მაგრამ ზოგიერთი ექიმი ამ პრეპარატებს ოსტეოქონდროზის სამკურნალოდ არაეფექტურად ან თუნდაც უსარგებლოდ მიიჩნევს.
გარე გამოყენების მალამოებსა და გელებს აქვთ გარკვეული თერაპიული ეფექტი.
ფიზიოთერაპიული და ალტერნატიული მკურნალობა
სპეციალიზებულ კლინიკებში, რომლებიც ეხება ორთოპედიას და კუნთოვანი სისტემის დაავადებების მკურნალობას, უპირატესობა ენიჭება ფიზიოთერაპიულ და არა სამკურნალო მეთოდებს. სამედიცინო ისტორიის (ანამნეზის) დეტალური შესწავლის და გაფართოებული დიაგნოზის საფუძველზე, ექიმები ადგენენ სპეციალურ ინდივიდუალურ თერაპიის პროგრამებს, რომლებიც მოიცავს:
- ელექტროფორეზი (სამკურნალო ნივთიერებების შეყვანა კანის მეშვეობით ელექტროდების გამოყენებით);
- მაგნიტოთერაპია (მაგნიტური ველების ზემოქმედება);
- ამპლიპულსური თერაპია (მკურნალობა მოდულირებული დენებით);
- რეფლექსოლოგია;
- ორთოპედიული ტანვარჯიში;
- გაკვეთილები სპეციალურ ტრენაჟორებზე;
- მასაჟი;
- ხელით ზემოქმედების მეთოდები;
- ულტრაბგერითი თერაპია;
- ლაზერული თერაპია.
პოპულარულია ოსტეოქონდროზის მკურნალობა არატრადიციული მეთოდებით - აკუპუნქტურა, ჰირუდოთერაპია (წურვის მკურნალობა), ოსტეოპათია.
მოწინავე შემთხვევებში და გართულებების არსებობისას ექიმები მიმართავენ ქირურგიას.
პრევენცია
ვინაიდან საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზის ყველაზე გავრცელებული მიზეზი არის მოძრაობის ნაკლებობა და სხეულის არასწორი პოზიცია, საუკეთესო პრევენციული ღონისძიება იქნება თერაპიული ვარჯიშები, რომლებიც შეიძლება შესრულდეს სამუშაო ადგილზე - მჯდომარე ან მდგარ მდგომარეობაში.
დაავადების პრევენციისთვის ასევე აუცილებელია ძალიან ადრეული ასაკიდან ორთოპედთან ვიზიტი და პოსტურალური დარღვევების დროული კორექცია.
ხელს უშლის ოსტეოქონდროზს და სწორ კვებას, რაც ორგანიზმს აწვდის აუცილებელ მიკროელემენტებს. ამასთან, ზედმეტი ჭამა არ უნდა იყოს დაშვებული, ვინაიდან ჭარბი წონა ხერხემლის დისკებზე გადაჭარბებული დატვირთვის ერთ-ერთი მიზეზია.
მძიმე საგნების ტარებისას იყავით ფრთხილად და სწორად გადაანაწილეთ ტვირთი.
ძილის ადგილი, ლეიბი და ბალიში დიდ როლს თამაშობს - ისინი კომფორტული უნდა იყოს და არ შექმნან დაძაბულობა ზურგისა და კისრის კუნთებში.
და რაც მთავარია, მოერიდეთ სტრესს, ნერვულ დაძაბულობას და ნეგატიურ ემოციებს.
პროგნოზი
დროული და კვალიფიციური მკურნალობით, პროგნოზი ხელსაყრელია, მაგრამ ბევრი რამ არის დამოკიდებული დაავადების სტადიაზე, მანიფესტაციების სიმძიმეზე, პაციენტის ასაკზე და მის შესაბამისობაზე სამედიცინო რეკომენდაციებთან ცხოვრების წესთან, სწორ კვებაზე და მავნე ჩვევების აღმოფხვრაზე.